Bizim Sakarya, 11 Ekim 2007

Nedenleri bir tarafa, toplum olarak kitaplara yönelik mesafeliliğimiz herkesin malumu. Böyle bir ortamda “iki kez okuma” denen külfetli eylemden bahsetmenin geneli ilgilendirmediği de açık. Dolayısıyla hemen belirtmeliyim ki, bu yazı kitap okumaya belli bir değer atfeden küçük bir kesime hitap ediyor. Kitapların evlerine gazetelerin promosyonları sayesinde girdiği ve vitrinlerinde süs olarak işlev gördüğü bir kesime değil. Hatta mesleği gereği kitaba para veren fakat okumaya bir türlü sırası gelmeyenlere de hitap etmiyor.

Today’s Zaman, 17 November 2013

In June 2008, European social democrats coming together in Athens invited the Justice and Development Party (AK Party) to become a member of the Socialist International (SI), the world’s umbrella organization of socialist and labor parties.

In response, Prime Minister Recep Tayyip Erdoğan asked them to first expel the Republican People’s Party (CHP). This exchange came after European socialists had accused the CHP of pursuing a tutelage democracy in Turkey and claiming that the CHP does not have a “socialist agenda” at all.

Five years later, the CHP hosted an SI meeting in İstanbul on Nov. 11-12, 2013. In this meeting, many criticisms were levied against the AK Party, especially over its so-called undemocratic way of handling the Gezi protests in the summer of 2013. What does this striking transformation say to us about power relations in Turkey?

Ortadoğu Analiz, Cilt: 3, Nisan 2011, Sayı: 28, ss. 80-87

Özet

İsrail devletinin işgal altındaki Batı Şeria bölgesinde kurduğu yerleşim birimleri Yahudi yerleşimleri olarak bilinmektedir. Uluslararası hukuk açsından hiçbir yasal temeli bulunmayan bu yerleşimlerin inşasını Filistin topraklarının tedrici işgali olarak tanımlamak mümkündür. Dünyanın gözü önünde tedrici bir işgalin aracına dönüşen bu yerleşim inşaatlarını İsrail hükümeti belli stratejiler devreye sokarak meşru hale getirmeye çalışmaktadır. Bu stratejileri ifşa etmek bir taraftan bu yerleşimlerin bir işgal olduğunu sürekli hatırda tutma imkânı sağlarken, diğer taraftan bu hukuksuzluğa karşı mücadele araçlarını sağlayacak olması açısından önemlidir. Büyük ölçüde söylem üzerinden geliştirilen meşrulaştırma stratejileri yine söylem üzerinden güçlü bir şekilde mahkûm edilmeyi beklemektedir.

Aşağıda Dersim Harekatı ile ilgili TBMM tutanaklarından bir belgenin analizini okuyacaksınız, yazı daha önce bir yerde yayımlanmamıştır.

1937 ve 1938 tarihlerinde Dersim/Tunceli bölgesinde yaşananlar konusunda devletin hafızası yani Meclis tutanakları büyük bir sessizliğe bürünür. Bu tarihlerde yaşananların Meclis’te bir karşılık bulduğu istisnai olay İsmet İnönü’nün 18 Eylül 1937’de Meclis’te “Tunceli ıslahatı hakkında” verdiği beyanattır. Fakat İnönü’nün yaşananlara dair söyledikleri “silahları kullanmak için hiç bir tereddüt olmadığı halde isyan edenlere karşı silah kullanan ordu heyetleri ve Cumhuriyet jandarması… son derecede şefkatle, kuvvet içinde mündemiç olan şefkatle, hareket” ettiği bilgisi ile sınırlıdır.

Bu suskunluğu Meclis düzleminde bozan gelişme 2884 Sayılı Tunceli Kanunu’nun süresinin uzatılmasına ilişkin görüşmelerin yapıldığı 7 Temmuz 1939 tarihli Meclis görüşmeleri olmuştur. Bu görüşmeler sırasında dönemin Dâhiliye Vekili Faik Öztrak’ın ve diğer bazı vekillerin konuşmaları bu konuda en kapsamlı malumatı sunması açısından önemlidir. Bu konuşmalar devletin neden Dersim’le ilgilendiğinden, olayların sorumlusunun kimler olduğuna ve alınan önlemlerden devletin planlarına kadar birçok şeyi ifşa eder. Bu nedenle yazının geri kalanı bu konuşmanın dolaylı aktarımı ve konu vesilesiyle konuşan diğer vekillerin ifadelerini sunmak şeklinde ilerleyecektir.[1]

Ayraç, Sayı: 33, Temmuz 2012, ss. 60-61

“Alyoşa: Ama buna halk izin vermeyecektir.

Rakitin: Yok edin halkı, kırın, susturun onları. Çünkü Avrupa Aydınlanması halktan çok daha önemlidir.”[1]

Rakitin’in cümlesinin bizdeki temel muhatabı hiçbir tartışmaya yer bırakmayacak kadar ortadadır: Kürtler. Bu cümlenin Kürtler için ne anlama geldiğini ya da Kürtlerin böylesi bir cümle içinde nereye oturduğunu bugün bize en iyi anlatan metin ise kuşkusuz Mesut Yeğen’in Devlet Söyleminde Kürt Sorunu (DSKS) olmuştur.[2] Metnin en temel iddiası cumhuriyet dönemi devlet söyleminin “Kürt kimliğinin cumhuriyet hükümetleri tarafından tahrip edildiği gerçeğini gizlemek şöyle dursun, bizzat bu gerçeği ifşa” ettiğidir (24). Bu cümle metindeki bir başka cümleyle birlikte okunmalı ki, o da şudur: “Kürt sorunu devlet söylemi içerisinde her zikr edilişinde, ‘irtica’, ‘aşiret direnci’, ‘eşkıyalık’, ‘ecnebi kışkırtması’, ya da ‘bölgesel geri kalmışlık’ meselesi olarak anıldı; asla etno-politik bir sorun olarak değil” (222). Alıntılanan iki cümle bir arada okunduğunda ortada bir çelişki var gibi görünmektedir. İlk cümle devlet söyleminin Kürt sorununda bir şeyleri saklamak bir yana, aksine ifşa ettiğini söylerken, ikincisi devlet söyleminin Kürt sorununun etno-politik mahiyetini başka adlandırmalar yoluyla sakladığını ileri sürüyor.

Ayraç, Sayı 30, Nisan 2012, ss. 27-28

Başlıkta geçen üç kelimeyi bir arada okumak başlangıçta garip gelse de, 1930’lar Türkiye’sinin matbuat kanununu okuyan hemen herkes kendisini bu üç mefhum üzerinde düşünmek zorunda hissediyor. 1931 tarihli Matbuat Kanunu’nun 38. Maddesi “intihar vakalarını mahallinin en büyük zabıta memurundan mezuniyet almaksızın neşretmeyi” yasaklamıştı. Haberin yapılması konusunda izin alınsa dahi, haberin “neşri halinde intihar edenlerin ve intihara teşebbüs eyleyenlerin resimlerinin” basılması kesin bir şekilde sınırlandırılıyordu. Bu kanuna aykırı davrananlar ise aynı maddeye göre, “bir haftadan bir seneye kadar hapis ve yirmi beş liradan iki yüz liraya kadar para cezasına mahkûm” edildikleri gibi, hükümet tarafından teklif edilen ve 23. Madde olarak geçen maddenin önceki halinde “intihara teşebbüs edenlerin isimlerinin” dahi basılması yasaklanmıştı.

Dünya Çatışmaları: Çatışma Bölgeleri ve Konuları, Kemal İnat, Burhanettin Duran ve Muhittin Ataman (Edt.), , Nobel Publications, İstanbul, 2010, ss. 99-164

Filistin sorunu, yirminci yüzyılda hakkında en fazla söylem üretilen ve bir o kadar da metinsel analizin yapıldığı konuların başında gelir. Söylem ve metinler düzleminde yaşanan bu yoğunluk Filistin özelinde yaşanan savaşları, çatışmaları, politik adımları, barış görüşmelerini ikinci planda bırakmıştır. Böylelikle, Filistin sorunu metinlerin (kitaplar, makaleler, gazete yazıları, belgeseller vs.) pratiklerden daha belirleyici bir konumda olduğu ve ‘geçmişin’ metinler yoluyla yeniden inşa edildiği ve tam da bu nedenle hakkında yazılan devasa metinler göz ardı edilerek anlaşılamayacak bir sorundur. Fakat sorunun bir parçası olan bu metinler aynı zamanda sorunun ne olduğunun anlaşılması noktasında geçmişe dair elimizdeki tek kaynağı oluşturmaktadırlar. Diğer bir ifadeyle, sorunun tarihsel serüvenini anlamak için elimizde metinlerin dışında başka bir şey yok.

birikimdergisi.com, 07 Mayıs 2012

1990’larda Türkiye dış politikası çalışan araştırmacıların çoğu İslamcı ve Kürt partilerin dış politika üzerindeki etkilerine (dış politikaya dair geliştirdikleri dile) ya “geçici” bir yer verdiler ya da bunları “anormal” kategorisine dâhil ettiler. 2000’li yıllara gelindiğinde ise, İslamcılara dış politika yazınında ayrılan yer önemli ölçüde artarken, birçok akademik metin post-İslamcılar[1] ve ulusalcı laikler arasında Türkiye dış politikası üzerinden yaşanan mücadeleye geniş yer ayırdı. Fakat Kürtler 1990’larda olduğu gibi 2000’lerde de özellikle dış politika meselelerinde sesleri gür çıkmasına rağmen, dış politika yazınında sessizliğe mahkûm edildiler ve bu akademik suskunluk söz konusu çalışmaların en büyük eksikliği olarak kaldı. Nitekim dış politika alanındaki üç tarz-ı siyaset bir biriyle ilişkili olduğu kadar, bunların bir diğerinden ayrılmaları da bir o kadar imkânsızdır. Bu nedenle burada Avrupa Birliği (AB) örneği üzerinden bu üç tarz-ı siyaseti değerlendirerek bunların nasıl birbirlerini karşılıklı kuran, bozan, ya da yeniden şekillendiren bir ilişki içinde olduklarını ve bunlardan birini ihmal etmenin dış politikaya dair resmi nasıl eksik bıraktığını göstermeye çalışacağım.

Anlayış, Sayı: 78, Kasım 2009, ss. 27-29

3 NİSAN 2009’da Birleşmiş Milletler, 27 Aralık 2008’den 18 Ocak 2009’a kadar süren İsrail’in Gazze’ye yönelik operasyonu sırasında uluslararası insan hakları hukukunun ihlal edilip edilmediğini araştırmak üzere bir komisyon oluşturmuştu. Komisyonun başında kendisi de bir Yahudi olan Güney Afrika Anayasa Mahkemesi eski Başkanı Richard Goldstone vardı ve bu isim daha önce eski Yugoslavya ve Ruanda için kurulan Uluslararası Ceza Mahkemeleri’nin savcılığını da yapmıştı. Goldstone beraberindekilerle birlikte beş aydan fazla süren araştırma ve incelemeler sonucunda oluşturduğu komisyon raporunu 15 Eylül 2009’da açıkladı.

Anlayış, Sayı 72, Mayıs 2009, ss. 46-50

ME­DE­Nİ­YET­LER İt­ti­fa­kı, 11 Mart 2004’te el-Kai­de’nin İs­pan­ya’nın baş­ken­ti Mad­rid’de ger­çek­leş­tir­di­ği te­rör sal­dı­rı­sı­nın ar­dın­dan gün­de­me ge­len bir pro­je­dir. Bu sal­dı­rı­la­rın ar­dın­dan İs­pan­ya’da ik­ti­da­ra ge­len Jo­se Lu­is Rod­ri­gu­ez Za­pa­te­ro, 21 Ey­lül 2004’te BM Ge­nel Ku­ru­lu’nda yap­tı­ğı ko­nuş­ma­da Ba­tı ile Müs­lü­man dün­ya ara­sın­da bir “Me­de­ni­yet­ler İt­ti­fa­kı” ku­rul­ma­sı­nı öner­di. Ha­zi­ran 2005’te Za­pa­te­ro’nun, kül­tü­rel an­lam­da İs­la­mi, po­li­tik düz­lem­de ise Ba­tı­lı bir ül­ke olan Tür­ki­ye’ye or­tak baş­kan­lık öne­ri­siy­le Tür­ki­ye pro­je­ye dâ­hil ol­du. Fa­kat bu ta­rih­ten iti­ba­ren Tür­ki­ye, gi­ri­şi­mi ta­bi­ri ca­iz­se İs­pan­ya’dan da­ha faz­la sa­hip­le­ne­rek söz ko­nu­su it­ti­fak pro­je­sin­de da­ha çok ön pla­na çı­kan ül­ke ha­li­ne gel­di. 14 Tem­muz 2005’te res­men ku­ru­lu­şun­dan bu­gü­ne ne­re­dey­se dört yıl geç­me­si­ne rağ­men, ge­li­nen nok­ta­da pro­je ilk or­ta­ya çık­tı­ğı dö­nem­de­ki can­lı­lı­ğı­nı kay­bet­miş gö­zü­kü­yor. Bu bağ­lam­da söz ko­nu­su gi­ri­şi­min prob­lem alan­la­rı­na de­ğin­mek da­ha ger­çek­çi bir yak­la­şım ola­cak­tır.

Anlayış, Sayı: 78, Kasım 2009, ss. 84-85

TÜRKİYE’DE özelde cami genelde din, iktidarın bir aygıtı olarak işlemiştir. Diğer bir ifadeyle laiklik olarak bildiğimiz şey, dinin tasfiye edilmesi ya da din ile devlet arasına mesafe konulması olarak değil, aksine dinin devletin kontrolü altına alınması şeklinde gerçekleşmiştir. Basit bir örnek vermek gerekirse, İsmail Kara’nın ortaya çıkardığı, Milli Birlik Hükümeti döneminde camilerde okutulan “27 Mayıs İnkılâbının Önemi Hakkında Hutbe”, bu noktada fazlasıyla ipucu doludur. Hutbede “millet olarak köylü ve şehirli hepimiz Milli Birlik Hükümetimize, ordumuza müzahir olmalıyız” şeklinde geçen ibare, bu kurumların dönemin militarist söyleminin meşrulaştırılması sürecinde nasıl kullanıldığının en önemli göstergesidir.

Anlayış, Sayı: 79, Aralık 2009, ss. 32-34

FRANSIZ düşünür Michel Foucault, ifadelere odaklanmanın ve onları “kendi içinde ve dışında (etrafında) yaşanan ilişki oyunlarını betimlemesi”ne imkan sağlayacak şekilde serbest bırakmanın analizci için yeterli olduğunu belirtir. “Deşifre edilemez olanın peşine düşüp, saklı olanı açığa çıkarmak” yoluyla “ifadelerin kendilerinin dışına çıkarak konuşan öznenin niyetini ve onun bilinçli etkinliğini” çözmeye çalışan analizlere karşı çıkar. Böyle bir analizin dokümana “doğruyu söyleyip söylemediğini, samimi ya da sahtekar olup olmadığını” sorarak aslında “tarihi yeniden inşa etme”ye giriştiğinin altını çizer. “Tarihin bu ideolojik kullanımı”ndan kurtulmak gerektiği öğüdünü verir.